Tanzanya İşbirliği Forumu Kurucusu
Bir basketbolsever olarak milli takımımızın maçlarını televizyonda izlerken oyuncularımızın formalarındaki “TotalEnergies” logosu gözüme ilişti. Öğrendim ki; TotalEnergies 2026’ya kadar Türkiye Basketbol Federasyonu (TBF) resmî sponsoruymuş meğer.
TotalEnergies kimdir? Sponsorluk nedir? Bu sorulara cevap üretmekteki kastım, komplo teorilerine çanak tutmaktan öte “efkâr-ı umumiye”nin dikkatini çekmektir.
TotalEnergies (K.T.1924, Merkezi Fransa/Courbevoi) petrol, doğalgaz ve diğer enerji sistemleri ile bunların türevleri konusuyla iştigal eden uluslararası bir şirket. Doğum yeri Fransa, faaliyet alanı gök kubbenin dört bir yanı. Forbes klasmanında “Big Oil/Süper Büyük” altı petrol şirketinden biri.
Sponsorluk, bir iletişim faaliyeti olduğu kadar satış artırma faaliyeti. Sponsorluk, sponsor olan ile sponsor olunan arasında birbirine karşılıklı fayda sağlamak amaçlı yazılı bir sözleşme sürecini ifade ediyor. Sponsor olan (ticarî kuruluş) sponsor olduğunu (ticarî olmayan kişiyi/organizasyonu) maddî olarak desteklerken, sponsor olanında kamuoyundaki imajı, marka değeri parlatılmaktadır. Şöyle ki, ticarî kuruluşun hedef kitlesine ulaşmak ve ulusal/uluslararası itibarını pekiştirmek/geliştirmek çıkış noktası üzerinden sponsorluk; sponsor olunandan çok sponsor olana çalışan bir süreç yönetimi. Sponsor olan ismini ve logosunu bir iletişim aracı olarak kullanarak hem hedef kitlesini bağımlılaştırmakta hem de hedef kitlesi olmayanlar nezdinde olumlu algı yaratarak uzun vadeli “güç biriktirme”ktedir. Bu güç biriktirme, çoğunlukla sponsora “ticarî kazanım” olarak geri dönmektedir; ihale kolaylığı, vergileme kolaylığı, kamuoyu desteği, çocuk işçi çalıştırma vb. yasadışı faaliyetleri örtbas etme kolaylığı gibi…
Sponsorluk düşüncesi, eski çağlardan beri var olagelmiş; kralların, soyluların ve zenginlerin şöhretlerini yaymak dışında bir beklentiye girmeden sadece hayırseverlik amacıyla yaptıkları gönüllülük ve sosyal sorumluluk faaliyetleri günümüzde sponsorluk adıyla “al gülüm ver gülüm” bir faaliyetler dizisine ve düzenine evrilmiştir. Ticarî kuruluşlar her ne kadar gerek ulusal gerekse uluslararası düzeyde toplum hayatını iyileştirmek yani kamu yararına harcamalar (aşı ve diş sağlığı taramaları, fotoğraf, müzik vb. yarışmalar, eğitim, spor, kültür ve sanatın desteklenmesi vb.) yapsalar da birincil amaçları “kâr maksimizasyonu”dur; ikinci kazanımları “toplumsal itibar”dir. Ticarî kuruluşun ismi ve logosu bir sempati abidesi (“sağlam kuruluş,” “iyi kuruluş”) olarak toplumsal hafızaya kazınır. Sponsorluk, ticarî kuruluşların bozulmuş imajlarını yenilemek/düzeltmek içinde en etkili araçtır. İmaj, ticarî kuruluşun ülke unsurları (halk ve devlet) ile ilişkilerinde önemli bir yere sahiptir; ayrıca satınalma davranışını güdüler. Sponsor bir kuruluşun “yasaları ihlal edecek bir faaliyette bulunabileceği,” “kötü/sağlıksız mal üretip satabileceği,” “çalışanlarını ihmal edebileceği” kimsenin aklına gelmez çünkü.
Sportif sponsorluk, en geniş kitlesel gücü olan yani en etkili sponsorluk türüdür. Kültür ve sanat sponsorluğu ve çevre sponsorluğu ile birlikte ilk üçü oluşturur. Spor, hedef kitleyle en hızlı iletişim kurmayı sağlayan ve tüm dünyada yeknesak bir sponsorluk alanıdır. Sportif sponsorluklarda geniş bütçeler ve büyük isimler söz konusudur. Futbol, basketbol, tenis, motor sporları, golf ve kayak en büyük pay sahibi spor dallarıdır.
Ve Afrika bağlantısı: Petrol, doğalgaz ve diğerleri… Şans mı? Nimet mi? Zenginlik mi? Yoksa… Uğursuzluk, belâ ya da sefalet mi? Afrika’daki ve/veya Afrika üzerine bir sömürü oyunu yüzyıllardır sürüp gidiyor: TotalEnergies, Afrika petrollerinin yüzde otuz beşini işle(t)mekte. Afrika futbolunun çatı organizasyonu CAF-Confederation of African Football/Afrika Futbol Konfederasyonu’nun (K.T.1957, Merkezi Mısır/Kahire) 2016-2026 dönemi ana sponsoru TotalEnergies. Rastlantısal gerçeklik (!) Paylaşma(ma) senaryoları, tehditler, uluslararası kontratlar… Kıtaya yayılmanın Avrupa kazanımlarıyla Afrika’nın kayıpları hep ters orantılıdır. Futbol bir İngiliz icadı olmasına karşılık İngiliz ve Fransız millî futbol takımlarının yarısından fazlası siyah tenli oyunculardan oluşmakta. Afrikalı çocukların klişe rüyasıdır; futbolcu olmak ve Avrupalılar tarafından keşfedilmek. Neden acaba?
Ve destekleyici bir ilişkilendirme: Bir başka petrol şirketi SOCAR (K.T.1992, Merkezi Azerbaycan/Bakû), Mübariz Mansimov (Palmali Holding) adlı bir iş adamıyla ülkemizde davalık. Basından öğrendiğimiz kadarıyla SOCAR davayı kaybedecek gibi. Ama kaybetmiyor! Gelişmelerde bir sponsorluk etkisi olabilir mi? (Ayrıntılı bilgi: Barış Terkoğlu “Tam o esnada bir şey oldu” Cumhuriyet gazetesi, 27 Temmuz 2023)
Ferit Edgü’den emanetle (Nijinski Öyküleri) bitirelim: “Fransız horozu uçmayı bilmez, bu nedenle durmadan yer, durmadan öter.” Sponsorluk, sadece sponsorluk değildir; hele Afrika’da, hele hele Fransız gözüyle…
1962, İzmir doğumlu. İşletme eğitimli. Danışmanlık şirketi kurucu ortağı. DEİK Türkiye-Tanzanya İş Konseyi Kurucu Başkanlığı yaptı (2011). Tanzanya İşbirliği Forumu Başkanı (2014-). Türkiye’de bir ilki gerçekleştirerek Afrikatürk dergisini projelendirdi ve yayımladı (2019). Afrika Menekşesi adlı öyküsü, Tarık Dursun K. Öykü Ödülü’nde “yayımlanmaya değer” bulundu (2019). Dünya Siyasetinde Afrika adlı akademik kitap serisinin bölüm yazarlarından (2020-). Afrika Şiiri’ne dair ülkemizdeki en kapsamlı araştırma-incelemeyi yaptı ve yayımladı (2021). Afrika üzerine yazıyor, seminerler veriyor, arada Afrika’da yaşıyor.
