Tanzanya İşbirliği Forumu Kurucusu
Darbe ve terör ekonomisinin pazaryerine çevrilen Afrika’nın üç-beş istikrarlı ülkesinden biri Tanzanya’dır.
Dünden bugüne Tanzanya; 1961 yılı itibariyle müstakil bir devlet. Öncesi Arap, Pers, İngiliz ve Alman hâkimiyetleri. 1964’te anakara TANganyika ile özerk adalar topluluğu ZANzibar’ın birleşmesi sonucu Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti. Bayrağındaki yeşil verimli topraklarını, mavi Hint Okyanusu’nu, siyah Afrika halkını ve sarı yeraltı zenginliklerini simgeliyor. Dodoma (başşehir), Darusselam (liman ve ticaret merkezi), Arusha, Bagamoyo ve Zanzibar/Stone Town (geçmişin köle ticaret merkezi) önemli şehirleri. Türkiye’den yüzde yirmi daha büyük (945.087 kilometrekare). Kilimanjaro Dağı, Serengeti Milli Parkı, Ngorongoro Krateri, Viktorya Gölü ve Zanzibar ile dünyanın tanıdığı ülke. Homonid (insansı) cinse ait en eski fosillerin Olduvai Geçidi’nde bulunmasıyla her geçen gün biraz daha öne çıkan Tanzanya, din (yarısı Hristiyan, üçte biri Müslüman) ve dil çeşitliliğiyle altmış milyona yakın “genç ağırlıklı” bir nüfus yapısına sahip. Futbol, Tanzanya’da da sadece futbol değil; Yanga-Simba rekabeti GS-FB rekabetine tur bindirir dersem abartmış olmam.
Samia Suluhu Hassan (1960-), yardımcısı olduğu önceki devlet başkanı John Magufuli’nin kaosun altın çağı Covid-19’a kurban gitmesi sonucu 19 Mart 2021 itibariyle ülkesinin altıncı devlet başkanı. Anayasa’nın 37.maddesi uyarınca (www.tanzania.go.tz), 2025 sonundaki seçimlere kadar ülkenin direksiyonundaki Samia Suluhu Hassan, Zanzibar doğumlu, İngiltere/Manchester Üniversitesi diplomalı, evli ve bir çocuklu. Müslüman yaşam tarzına sahip. 2000 yılından bugüne aktif siyasetin içinde. Tanzanya’nın ilk kadın devlet başkanı. 2018’de Etiyopya devlet başkanı seçilen Sahle-Work Zewde (1950-) ile birlikte günümüz Afrika’sının kadın iki devlet başkanından biri.
Tanzanya’nın önceki cumhurbaşkanları; (1) Julius K.Nyerere (1922-1999), 1964-1985; (2) Ali Hassan Mwinyi (1925-), 1985-1995; (3) Benjamin W.Mkapa (1938-2020), 1995-2005; (4) Jakaya M.Kikwete (1950-), 2005-2015 ve (5) John Magufuli (1959-2021), 2015-2021.
Samia Suluhu Hassan dâhil tüm devlet başkanları CCM’ye mensup. CCM-Chama Cha Mapinduzi/Devrim Partisi’nin kökeni TANU-Tanganyika Afrika National Union/Tanganyika Afrika Ulusal Birliği’ne dayanıyor ve 1961’den bugüne kesintisiz iktidarda; Afrika Sosyalizmi’nin ve Ujamaa Kolektif Tarım/Kooperatif Ekonomisi’nin savunucusu (ccm.org.tz). CCM genel başkanı da Samia Suluhu Hassan.
Kurucu lider/Mwalimu Julius K.Nyerere’nin kooperatif ekonomisi tarım modeli ülkenin o günkü gerçekleriyle örtüşmez; 1970’lerde iyice ağırlaşan ekonomik yapı sonucu Tanzanya, Çin ve IMF-Uluslararası Para Fonu’yla yakınlaşmak zorunda kalır. Son yıllarda doğalgaz (Songo Songo Adası, Mnazi Körfezi) ve altın (Buzwagi) rezervlerinde önemli genişlemeler sağlanmış olmasına karşılık gelişmeler halkın refahına henüz yansımamışsa; ülkeye özgü Tanzanit taşı, tarım, turizm ve sanayi gruplarında atılım olarak değerlendirilebilecek bir çıkış gerçekleştirilememişse de; Tanzanya terörsüz-darbesiz bir Afrika ülkesi olarak dikkate değer.
1992’deki Anayasa değişikliğiyle birden fazla siyasi partiye izin verilirken devlet başkanlığı beşer yıllık iki dönemle sınırlandırılmıştır. Kadınlar, hâlâ çok ciddi ayrımcılığa ve hak ihlallerine maruz kalmaktadır; ataerkil düzenin baskınlığı, devlet kapasitesinin yetersizliği ve suçların cezasız kalması bunun başlıca tetikleyicileri. İngilizce, hemen hemen hiçbir devlet kurumunda kullanılmaz. Tanzanya, eski sömürge dilini kullanmayan az sayıdaki Afrika devletinden biri. 1984’de uygulamaya konan resmî dil siyasetine göre; Swahili gündelik hayatta kullanılacak, eğitimdeyse her iki dil (İngilizce-Swahili) birlikte öğretilecektir. Afrika’nın “yapıştırıcı” değerlerinden Swahili, Berlin Konferansı (1884-1885) ile darmadağın edilen bütünün parçalarını bir araya getirmekle görevli gibidir.
John Magufuli dönemi, muhalefete ve basına yönelik baskılar nedeniyle olumsuz puan alırken yolsuzluklara karşı başarılı mücadelesi, çalışkanlığı ve açık sözlü üslubuyla halkın desteğini pekiştirmiştir. Afrikalı liderlerin ortak özelliği, hepsinin dünyası kurumsal eksikliklerin/zafiyetlerin esnetilmesi üzerine kurulu ve o yüzden pragmatik işbirlikleri yerine ideolojik körlük ya da egosantrik eyyamcılıkta boğuluyorlar; Samia Suluhu Hassan hariç! Samia Suluhu Hassan, devlet başkanlığında üçüncü yılını doldururken “anaç” ve yerli dinamikler öncelikli istikrarlı kalkınma icraatlarıyla göz önünde olmadan göz doldurmakta; üretimin kolektifleştirilmesinden toplumsal birlik beraberliğin korunmasına kadar kucaklayıcı bir ujamaa/kardeşlik anlayışını tıpkı Afrika sosyalizminin temel metinlerinden biri sayılan 1967 tarihli Arusha Bildirgesi’ndeki kapsayıcılığıyla yeniden ve sil baştan kararlılıkla hayata geçirmeye çalışmaktadır. (Bildirge için; www.marxists.org)
Tanzanya, elli dört ülkeli Afrika’da THY’nın üç noktasına (Darüsselâm, Zanzibar, Arusha) düzenli olarak uçtuğu üç ülkeden de (Güney Afrika Cumhuriyeti ve Mısır ile birlikte) biri. Ve Türk iş insanlarına bir “kazan-kazan” işbirliği tavsiyesidir.
1962, İzmir doğumlu. İşletme eğitimli. Danışmanlık şirketi kurucu ortağı. DEİK Türkiye-Tanzanya İş Konseyi Kurucu Başkanlığı yaptı (2011). Tanzanya İşbirliği Forumu Başkanı (2014-). Türkiye’de bir ilki gerçekleştirerek Afrikatürk dergisini projelendirdi ve yayımladı (2019). Afrika Menekşesi adlı öyküsü, Tarık Dursun K. Öykü Ödülü’nde “yayımlanmaya değer” bulundu (2019). Dünya Siyasetinde Afrika adlı akademik kitap serisinin bölüm yazarlarından (2020-). Afrika Şiiri’ne dair ülkemizdeki en kapsamlı araştırma-incelemeyi yaptı ve yayımladı (2021). Afrika üzerine yazıyor, seminerler veriyor, arada Afrika’da yaşıyor.