Dünya’nın, öküzün boynuzları üzerinde durduğu çağlardan Elon Reeve Musk’ın uydularına devir teslim edildiği bir döneme geldik. Hayır ve şerrin Allah’tan geldiği tevekkülü dışında bir seçeneğimiz yok gibi!
Pek çoğumuz, pek çok nedenden Musk’ı sevmiyoruz; kimimize göre dâhiyse de kimimize göre tekno-despot, şizofrenik bir portre.
Yaşadıklarımız Afrika’nın ahı olabilir mi?
Görevli olarak ya da muhtelif sebeplerle Afrika’da bulunan beyazların burada doğan çocukları Afrikalı sayılmasa da 7’den 77’ye hepimizin gündelik hayatının bir parçası olan Musk bir Afrikalı; doğum yeri ve on yedi yaşına kadar yaşadığı yer Güney Afrika Cumhuriyeti (GAC).
Bugünü doğru okumak adına Musk’ın Afrika yıllarına yakından bakmak gerek:
1971, GAC/Pretoria’da doğar. GAC’ta büyümüş, manken ve diyetisyen Kanadalı anne Maye ile GAC doğumlu, Zambiya zümrüt madenlerinin yarı sahibi mühendis baba Errol’un ilk çocuklarıdır.
1980, anne-baba boşanır. Musk, kardeşleriyle (Kimbal ve Tosca) birlikte annesinin yanında kalır.
1981, hayatını değiştirecek “şey”le tanışır: beş kilobyte RAM’e sahip bir Commodore VIC-20. İçe dönük bir çocuktur, kitaplara sığınır.
1982, babasının çok yalnız kaldığına karar vererek babasının yanına taşınır.
1983, ilk parasını (500 USD) Blaster adlı uzay oyunu yazılımından kazanır.
1988, liseyi bitirir, hem GAC ordusunda askerlik yapmamak hem de hayallerinin peşine düşmek için Kanada’ya yerleşir. Sonrası Kanada vatandaşlığı, üniversite maceraları, fizik ve iktisat çift anadal lisans diploması, üç evlilik, altı çocuk babalığı ve iş hayatı…
Afrika doğumlu birçok “Beyaz Adam” yaşamı boyunca bir kez dahi dönüp arkasına/Afrika’ya bakmaz. Rock yıldızı Freddie Mercury (Tanzanya), film yıldızı Charlize Theron (GAC) gibi… Ya Musk?
Musk’ın Tesla’sı (K.T.2003), 2024 satış rakamlarıyla ilk kez Audi’yi (K.T.1910) sollarken Forbes dergisi “Milyarderler Listesi”nde net servetini 430,9 milyar dolar olarak kaydeder. (12 Aralık 2024, aa.com.tr)
Musk, Tesla’nın tüm patentlerini rakiplerinin kullanımına açarak yani açık ekosistem anlayışını benimseyerek de şaşırtır: “Kimseye karşı patent davası açmayacağız.” Patent açılımıyla hesabı şudur; dünya pazarındaki payı %1’lerde seyreden elektrikli otomobillerin sektörel gelişiminin önünü açmak. Yüzlerce değerli patenti “bedeva” kullandırma fikri ilk etapta kulağa inanılmaz gibi geliyor. Ancak patentlerin adreslendiği pazarın büyümesi ortak paydadır; elektrikli otomobillerin yaygınlık kazanması ile pazarı domine etmek hem kolaylaşacak hem de daha avantajlı bir geçişkenlik oluşacaktır, en azından Musk böyle düşünüyor. Günümüzde patentlerin ne kadar önemli olduğunu, şirketlerin patent davalarından ve lisanslarından milyonlarca dolar kazandıklarını düşünürsek Musk’ın bu yaklaşımı da bir “delilik” olarak nitelendirilebilir. Sonuç; Tesla’nın elektrikli otomobil piyasasının en tanınmış ve en başarılı markası olduğudur.
Musk, hedef disiplinli bir insan, hiçbir şeyi rastgele yapmıyor ve rastgele öğrenmiyor: “Bilgiyi bir tür anlamsal/semantik ağaç olarak görmek çok önemlidir. Temel ilkeleri anladığınızdan emin olun. Diğer bir deyişle, yapraklarla detaylara girmeden önce gövde ve büyük dallar… Yoksa tutunacak hiçbir şey olmaz. Bir şey öğrenmek istediğinizde, onu en basit haline getirmeniz ve daha sonra ilerlemeniz gerekiyor. (1) Musk’un “Anlamsal Ağaç” kavramı, bilgiyi basit parçalara ayırarak öğrenmek temelli. Yaşamöyküsünün detaylarında bu kavramsal bağlılığı görüyoruz. Wikipedi, kartvizitini şöyle özetliyor: “Mühendis, endüstriyel tasarımcı, teknoloji girişimcisi ve hayırsever.” Hayırseverlik (Musk Foundation), çağımızın en kullanışlı aparatlarından, olmazsa olmuyor!
Stratejisi, öncelikle varlıklı müşteri kitlesini hedefleyip onlardan kazandığı parayı araştırma geliştirmeye yatırmak ve daha uygun fiyatlı tasarımlarla büyük satışlara ulaşmak. Otomobili (temiz enerji), uzaya yolculuğu ve internete erişimi yeniden tanımlayan karşımızdaki bu adam “kasaba”nın da 48. şerif adayı.
Manipülasyonlar ve spekülasyonlarla dopdolu yaşamıyla Musk, doğduğu topraklarla değil doyduğu topraklarla ilgili. “Apartheid” mirasçısı Musk’ın, 47.Başkan Donald J.Trump’ın (1946-) devir teslim töreni sonrası Nazi selâmıyla fütursuzca ortaya çıkması, “Yeni Dünya”nın ete kemiğe bürünmüş hâli! Dehâ ile delilik arasındaki çizgi her geçen gün daha da inceliyor… Huzurlarımızdaki, “ortaya karışık” Neron efekti mi Hitler sureti mi, yaşayıp göreceğiz.
Gana asıllı İtalyan yazar Djarah Kan’ın (1993-) ters köşe tespiti bu bağlamda önemli: “Güney Afrikalı beyaz bir Nazi milyarderin güç deliryumu gösterisini izlerken, insanlık; yurttaşlık hakları ve sosyal haklar için yüzyıllar boyunca verilen mücadelelerin ve yürüyüşlerin üzerine tükürülmesine tanık oluyor. Neden? Ne uğruna? Uçan birkaç otomobil, beyne yerleştirilen çipler ve de Mars’ın kolonizasyonu için mi?” (2)
Sonuçta pejoratif bir figür olarak Musk, bir insan. Bugün bile şahsına ait bir evi-arsası olmadığı, yıllarca arkadaşlarının evinde, kurduğu şirketlerde, bazen de otellerde yatıp kalktığı biliniyor… İlgi ve yeteneklerinin babasından geldiğini söylese de babası ile görüşmüyor; gerekçesi babasının annesine iyi davranmadığı. Babasını “şeytanî ve korkunç bir insan” olarak betimlerken, annesiyle sık sık medya karşısına çıkıyor. Teknoloji kadar çocuklara ve kitaplara da düşkün. 2022’de Romanya/Braşov’daki -“Kont Drakula Şatosu” adıyla bilinen ve romanlara/filmlere konu olan- Bran Kalesi’ni kiralayarak Angelina Jolie, PayPal’ın kurucusu Peter Thiel, Google’un kurucularından Sergey Brin gibi 140 özel konuğuyla Cadılar Bayramı’nı kutlamak gibi çılgınlıkları da az değil…
Yine bir başka GAC doğumlu, gazeteci Ashlee Vance (1977-) 2015’de yayımladığı “Elon Musk: Tesla, SpaceX ve Muhteşem Geleceğin Peşinde” adlı biyografik kitabında “Elon Musk bir nedir?” sorusuna cevaben; “İnsanların korkuları ve kendilerine olan nefretlerinin peşinde koşarak sıra dışı bir büyüklükte zengin olan P.T. Barnum’un bilimkurgu versiyonudur,” diyor. (3) Örneklenen P.T. Barnum (1810-1891) “üçü bir arada” bir kişilik; iş insanı, dünyanın en büyük sirkinin kurucusu (Barnum Sirki, 1881-2017) ve şarlatan.
Özetin özeti; işkolik bir milyarder iş insanı ve Trump’ın kıdemli uzmanı.
Şimdilik!
Ötesi olabilir mi?
Yoksa “Beyaz Adam”ın Afrika’ya kötülüklerinin faturası mı Musk?
Görünen köy, “tekno-ütopyacı faşizm…”
Evet, başlangıçtaki temenniden başka bir seçeneğimiz yok.
Afrika anaçtır, ahı tutar!
1962, İzmir doğumlu. İşletme eğitimli. Danışmanlık şirketi kurucu ortağı. DEİK Türkiye-Tanzanya İş Konseyi Kurucu Başkanlığı yaptı (2011). Tanzanya İşbirliği Forumu Başkanı (2014-). Türkiye’de bir ilki gerçekleştirerek Afrikatürk dergisini projelendirdi ve yayımladı (2019). Afrika Menekşesi adlı öyküsü, Tarık Dursun K. Öykü Ödülü’nde “yayımlanmaya değer” bulundu (2019). Dünya Siyasetinde Afrika adlı akademik kitap serisinin bölüm yazarlarından (2020-). Afrika Şiiri’ne dair ülkemizdeki en kapsamlı araştırma-incelemeyi yaptı ve yayımladı (2021). Afrika üzerine yazıyor, seminerler veriyor, arada Afrika’da yaşıyor.
(1) Musk, Elon (2015), reddit.com, (erişim tarihi: 25 Ocak 2025).
(2) De Mauro, Giovanni (2025), Meraviglioso, 24 Ocak 2025, Internazionale.it, (erişim tarihi: 25 Ocak 2025).
(3) Vance, Ashlee (2020), Elon Musk: Tesla, SpaceX ve Muhteşem Geleceğin Peşinde (Çev. Ali Atav), İstanbul: Buzdağı Yayını.
