
Hâlihazırda “gözlemci devletlerle” birlikte küresel gayrisafi hasılanın yaklaşık yüzde 30’unu (yaklaşık 22.800 trilyon dolar) oluşturan ŞİÖ, yeryüzündeki petrolün yüzde 25’ini, doğalgazın yüzde 50’sinden fazlasını, kömürün yüzde 35’ini ve kanıtlanmış uranyumun yüzde 50’sini bünyesinde barındıran potansiyeli yüksek bir örgüt. Batıda ŞİÖ’ne potansiyel NATO karşıtı askeri blok gözüyle de bakılmaktadır. Afganistan’daki son gelişmeler ŞİÖ özelinde bileşenlerini nasıl etkiler? Örgüt için fırsat mı yoksa yeni riskler mi sunmaktadır?
Bu Podcastimizide Afganistan’dan ABD’nin çekiliş sürecine bağlı olarak Taliban’ın Afganistan’da iktidarı ele geçirmesinin Avrasya içi bölgesel yansımalarını değerlendireceğiz. Türk kamuoyunda son gelişmeler daha çok ABD’nin hezimeti ekseninde tartışılmakta. Bugün biz Afganistan özelinde oluşan yeni karmaşık durumun Rusya, Orta Asya ülkeleri, Çin, Pakistan, İran ve Hindistan’ı bünyesinde barındıran Şangay İşbirliği Örgütü açısından ne gibi olası fırsatları, tehditleri ve sınamaları beraberinde getirebileceğini ele aldık. Bugünkü konuğumuz “Yükselen Asya’da Şanghay İşbirliği Örgütü: Dünü, Bugünü Ve Yarını” adlı kitabın da yazarı olan Avrasya bölgesi üzerine uzmanlaşmış jeostratejist Ferit Temur:
Öncelikle Şangay İşbirliği Örgütü’nün kuruluş tarihi ile ABD’de 11 Eylül’de meydana gelen İkiz Kulelere yönelik terör saldırıları ve sonrasında ABD’nin Afganistan’a askeri müdahalesi arasında bir tarihsel çakışma söz konusu olduğuna dikkat Çekmek gerektiğini düşünüyorum. Şöyle ki, Şangay İşbirliği Örgütü kökeni itibarıyla ilk olarak Şangay Beşlisi formatında 1996 yılında Çin’in inisiyatifi ile dağılan Sovyetler Birliği, Orta Asya ülkeleri – Buna Rusya dahil – sınır sorunlarını çözme amacıyla kuruldu. 1996 – 2001 Yılları arasında sınır sorunlarını büyük ölçüde barışçıl yollarla ve karşılıklı diplomatik temaslar çerçevesinde çözülmesinde etkili olan beşli bir formattı. Daha sonra 15 Haziran 2001 yılında yine Çin’in inisiyatifi ve Rusya’nın da desteğiyle bu Şangay beşlisi olarak adlandırılan yapılanma birleşmiş milletler de akredite edilip Uluslararası diplomatik bir örgüte dönüştü ve Şangay İşbirliği Örgütü olarak adlandırıldı. 15 Haziran 2001’de kuruldu ve yaklaşık 3 ay sonra da Amerika Birleşik Devletleri’nde 11 Eylül terör Saldırıları meydana geldi ve ABD, Afganistan’a askeri müdahalede bulundu.
Söyleşi’nin tamamını podcastimizden dinleyebilirsiniz.
“Başlangıçta yalnızca sınır güvenliğini sağlayacak bir güvenlik yapılanması olarak görülen ŞİÖ’nün siyasi gündemi ve çalışma alanı giderek genişlemektedir. Çin-Rusya eksenli olarak hareket eden bu örgüt, uzun dönemde Batı dünyasını dengeleyebilecek kolektif bir güvenlik yapılanmasına evrilme potansiyeli taşımaktadır. Türkiye’nin de ilgi alanına giren ŞİO hakkında Türkçe literatürde ciddi bir bilgi eksikliği bulunmaktadır. Bölgeye ilişkin çalışmalarıyla temayüz eden genç uzmanlarımızdan biri olan Ferit Temur’un hazırladığı elinizdeki çalışma, hem zamanlama hem de içeriği itibariyle önemli bir boşluğu dolduracak niteliktedir.”
Prof. Dr. Birol Akgün
Ferit Temur Kimdir?

Rusya ve Avrasya Siyasi Analisti olan Ferit Temur, bugüne kadar ulusal ve uluslararası düzeyde çeşitli kurum ve kuruluşlarda “Rusya-Avrasya” birimlerinde çalışmıştır. Lisans eğitimini Gazi Üniversitesi Rus Dili ve Edebiyatı, yüksek lisansını da Polis Akademisi Güvenlik Bilimleri Enstitüsü’nde tamamlayan yazar doktora çalışmasına Rusya Federasyonu Dışişleri Bakanlığı’na bağlı Diplomasi Akademisi’nde Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde devam etmektedir. Türkçe, Rusça, İngilizce ve Gürcüce gibi farklı dillerde yayımlanan 75’i aşkın analiz, makale, rapor ve mülakat çalışması bulunan yazarın “20. Asrın Casusluk Şebekesi: Cambridge Beşlisi (2014)” ve “Yükselen Asya’da Şangay İşbirliği Örgütü: Dünü, Bugünü ve Yarını (2015)” isimli iki kitabı vardır. Yazarın uzmanlık alanları Türk Dış Politikası; Rus Dış ve Enerji Politikası, Rus Devlet ve Etnik Yapısı; Kafkasya ve Orta Asya Ülkelerinin Siyasi Yapıları, Güvenlik, Dış ve Enerji Politikaları; Avrasya’da Ulusüstü Örgütler; İstihbarat Teorisi ve Diplomatik İstihbarat’tır.