Geçtiğimiz hafta yaşanan piyasa hareketleri konusunda herkesin aklının karıştığının farkındayım. Uzun zamandır bu çalışmalar üzerinde durduğum için naçizane gözlemlediklerimi eksileri ve artılarıyla sizler için yazmaya karar verdim.
Geçtiğimiz hafta ilk önce kooperatif gibi hedge fonların short selling (kısa-satım) pozisyonlarına saldıran bir kitle gördük. Bunların adının reddit olduğunu ve reddit adlı python tabanlı kurulan bir siteden hareket ettiklerini gördük. Yine kooperatif olarak küresel piyasalarda alım-satım işlemleri yapan Robinhood’u da çok duymuşsunuzdur.
Robinhood bu hareketler içerisinde kendini neoklasik finans tarafına yöneltti ve manüplatif hareketlere kısıtlamalar getirdi. Çünkü RB (robinhood) tarafı küresel sermayeden beslenen bir hareketti. Fk’sı düşük hisseleri alıp bunları yükselten global bir haraket olarak kendilerine para kazandıran bir gruptu hali hazırda.
Reddit grubu ise böyle değil. Reddit dünyanın her tarafından her milliyetten her ırktan insanın ortak bir platformda gösterdiği refleksler ile hareket eden bir grup olarak göze çarptı. Bunun ABD piyasalarında hisseler bazında – ki bende telegram gruplarında bu arkadaşların bulunduğum için rahatlıkla söyleyebilirim ki paradan ziyade kapital sisteme mesaj vermeye çalışan arkadaşların çoğunlukta olduğu bir gruptu.
Burada reddit ile robinhood’u ayıran asıl mesele biri para için hareket ederken diğer grup tamamiyle ideolojik aksanda davrandı. Büyük hedge fonları dediğimiz finansal yatırım kuruluşlarının hisseleri manüple ederek büyük kazançlar sağladığı sistemin, internet teknolojisi sayesinde bir bütünleşme ile kafa tutmalarını ve bir haftada 70 milyar dolar civarında bir zarara uğramalarına sebep oldular.
Burada RB grubu sermaye yanında pozisyon alarak yatırımcılarının büyük bir kısmını da romantik bir akım olarak gelişen reddit’e kaybettiğini de izlemiş olduk. Dünyada son 100 yıldır gelirlerin azalan seyirde izlemesi (2. Dünya savaşını es geçiyorum Thomas Piketty’nin çalışmalarının ana noktası bu kısımdır. O dönemde en yüksek kazançların oluşması istisnai bir durumdur bana göre burada Piketty ile ayrışıyoruz.) ile teknolojik gelişmelerin ve internet teknolojileri, bulut sistemi gibi entegre yapıların endüstri 4.0 içinde yer alması ve robotik yapay zekaların gelişmesi sonucunda insan emeğinin değerini kaybetmesi ile gözlemliyoruz.
Aynı zamanda bu hareketlerin oluşumunda bu gelir kayıplarının global olarak insanlar üzerinde yarattığı tepkinin boyutunu da kripto paralar üzerinde görür olduk.
Elon Musk’ın kurduğu sistem (ben ponzi sistemi olarak adlandırsamda teknolojik katkılarını es geçemem ancak finansal açıdan değerlendirmem bu yöndedir.) yapay zeka, bulut sistemi ve nesnelerin interneti teknolojileri ve yeşil yeni enerji ile entegrasyonu sayesinde çağımızdaki en büyük manüplasyon araçlarından birinin yani kendi şirketinin yüksek karlara ulaşması ve kripto paralardaki potansiyeli görerek (ki kendisi bu kripto para mevzusunda geç kaldığını da itiraf etmiştir.) bu alanda twitleri ile harekete liderlik etme vasfını kendisinde bulmuştur.
Dogecoin olarak çıkan şaka parası sayesinde ki yatırımcılarından büyük ihtimalle en büyüğü kendisi btc tarafında geç kaldığı için bu tarafı körükleyip btc miktarınca kar sağlatıp bugün açıkladığı milyarlarca dolarlık Tesla şirketi yatırımını da ortaya koymuştur. Aslında her şey finansal sistemde onun için bir J.P Morgan olabilmek ile alakalı.
Morgan şirketler grubu 100 yıl öncesinden en büyük bankerlerden biri olup aynı zamanda hisselerin, borsaların, tahvillerin ilk oluşumlarına sahip çıkan ve kapital sistemi oluşturan öğelerin ve yasaların kurulmasına ön ayak olan bir şirkettir. 1907 senesinde olanlar dünya kapital sisteminin sonrasındaki tekel oluşumları açısından da bizlere düşünme payı bırakmıştır. Şöyle ki o yıllarda oluşan krizlerin atlatılmasında Morgan’ın ciddi anlamda üstlendiği rol aynı zamanda FED’in kurulmasına yasaların onaylanmasına sebebiyet veren yolu da oluşturmuştur.
Meraklıları Wikipedia üzerinden bu 1907 olaylarına ayrıca bakabilirler. Benim demek istediğim şu ki Elon Musk yeni J.P. Morgan olmak istiyor. Bu dönemin tarihi olayların akışını insanların reflekslerini çok iyi bildiğini şu anda kullandığı manüplasyon yöntemlerinden anlıyoruz. Ancak bilmediği şu ki insanlar 1900’lerin başında değil. Tabiidir ki değişimler kaçınılmaz olacak ve sistem kendini bu finansal teknolojilerin altında yatan asıl teknoloji olan blockchain teknolojilerine dönecektir. Ancak bunun merkeziyetsiz bir yapıya evrilmesi komple sistemi sarsan bir durumdur. Burada iki tüccarın bir mal hakkında pazarlık yapması diyaloğunu aklımıza getirelim o vakit.
Tüccarın biri malını satmak diğer tüccarda bu malı alıp kar etmek üzerine bir ticarete tutuşsunlar. Malın sahibi olan tüccar malını sattığı için sevinecektir. Diğer tüccar ise malı alıp ederinin üzerinde bir karla satmalıdır ki kar edebilsin. Bunun içinde gerekli reklam ve pazarlama stratejilerine başvuracaktır. Burada üreten tarafı artık es geçtik o malını satmıştır. Malı satın alan taraf ise eksi bir bakiyeyle işe girişmiş olduğundan bu yüzden manüplatif davranacaktır.
Kısaca buradan çıkartacağınız sonuç sistemin bir değişim içerisinde olduğu ancak Elon gibi şark kurnazlarının gelebileceğini ve o malı ederinden fazlasına satabilmek için taklalar atabileceğini de kestirebilmektir.
Ben demiyorum ki tek bir sistem ile kapital sistem devam edecek ancak ponzi modellerinin insanların canını yaktığı geçmişteki örneklere de dikkat ediniz diyorum. Burada elbet bir çatallanma olacaktır ki bunu önceki yazılarımda da defaatle dile getirdim. Sistem içindeki bu çatallanma tek bir sistemden ziyade sistemler algoritmasına doğru evrilmektedir.
Gelişmiş ülkeler sınırsız para basma hakları ile enflasyonlarını, gelişmekte olan ve 3. Dünya ülkelerine aktarırlar iken bu sistemin meşruluğunun konuşulması da ayrı bir tartışma konusudur. Nitekim sistemdeki bu çatallanma konusundaki tezlerin sayısı az olduğu için antitezi bulmak uzunca bir süreyi bulabilir.
Bu zaman aralığında yapılan işlemlerden hangi tarafı tutarsanız tutun, kar veya zarar etmenizde kaçınılmaz sonuçdur. Ancak bu pazarlığın bitmiş olduğunu alanın alıp, satanın satmış olduğunu bildiğiniz bir sistemde manüplatif ataklara başvuran tarafın kalpazanlığını da iyi idare etmek gerekmektedir.
Hayali Morgan olmak, bir adamın Fed üstünde bir mekanizma var mıdır sorusuna gereken cevabı hükümetler sistemi merkez bankalarının bütünlüğü ve dünya bankası ve imf gibi yapılar ile son 100 yıldır vermektedir. Tabi ki romantik taraf her zaman çekici gelecektir insanlara bu sistemde. Çünkü gelirleri azalmaya devam ediyor. Fakat bunun destek tarafında oluşacak cevap konusunda aklımızı kullanmalı tarihteki örnekleri iyice irdelemeli ve sürdürülebilir modeller konusunda bilimsel ve etik tarafa yakın durarak bu zararlardan kaçınmalıyız.
Bazı arkadaşlar elbette diyecektir ki sen bunları diyorsun da şu kadar kar ettim vs diye. Ancak büyük finans kuruluşlarının böyle bir olayın içinde olmamasını gerektiren tek bir durum gösterin ki bende sizlere diyeyim ki evet siz haklısınız. Büyük finans kuruluşları her zaman bir argümanın deltası ve gamasındaki hareketler üzerinden milisaniyelik işlemciler aralcılığı ve tüm dünyadaki alt yapı entegrasyonundan yararlanmaktalar.
Sonuç olarak demem o ki; zaman oku ilerlemeye devam ettiği sürece değişim kaçınılmazdır. Ancak değişimlerinde kendini gösterme yolu etik olmayan süreçlerden ziyade daha pragmatik olgular(Burada bahsettiğimin tümden faydacılıktan ziyade, William James’in ortaya koyduğum pragmatizm olgusu üzerinden ilerlemektedir). Bu açıdan insanların kızgın,sinirli veya aç olmaları sistem açısından bir değişkenden ziyade tamamiyle romantizm açısından değerlendirilmektedir.
Tüm datalarınızı hergün, her saniye veri sağlayıcılara telefonlarınızdan, tabletlerinizden veya bilgisayarlarınızdan sağlıyorsunuz. Tüm eğilimlerinizi biliyorlar. Burada internet sağlayıcı hizmet anlamında Elon’ın starlink projesi bu yüzden en anlamlı projesidir. Tüm interneti uydular aracılığı ile tek bir elden elde ederse işte o zaman bambaşka şeyleri konuşabiliriz. Bu senaryolarımda tarihin tozlu sayfalarında yer alır böylece. Ancak bir şeyi olmadan oldurmak ancak ilahi durumlarda yer almaktadır. İnsan olarak da bizlerin gücü buna yetmez. O yüzden sadece izleyip göreceğiz. Elon’ın zaman oku içerisinde ilerleyen bir nesne olarak görür isek belki zamanla sistem değiştiğinde o da aynı adam olmayacaktır.
Zamanı kestirmek zor olsa da değişim çağındaki sancıların sistem üzerinde ve doğa üzerinde yarattığı tepkimeleri bolca görüyoruz. Bu kadar zihin oyunundan ziyade insanların gerçekten gelişimleri konusunda ilerleyeceği zamanların alt yapısını oluşturmak gerekiyor.
İnşaat mühendisi olarak planlama şefliği pozisyonlarında ve finansal analist olarak python bazlı fintech projelerinde danışman olarak çalışmaktadır . Balıkesir Üniversitesi inşaat mühendisliği lisans derecesi ve Beykent Üniversitesi bankacılık ve finans alanında yüksek lisans derecesi bulunmaktadır. Ağırlıklı olarak uluslararası inşaat projelerinde planlama ve bütçeleme departmanlarında çalışmış olup , finansal analist olarak python yazılımı ile çalışan Mehmet Çağdaş’ın uluslararası projelerde(github projeleri ve quantative modelleme) çalışmaları bulunmaktadır. Ayrıca makro ekonomiye meraklı olup fütürist çalışmalarını ekonomi-politik çerçevesinde yorumlamaktadır.
