Bugün Arda Tunca ile 60. serisini yaptığımız Gündem Arkası söyleşimizde, Ayasofya’nın müzeye dönüştürülmesinin hikayesini ve Amerikalı bir dilbilimci, Arkeolog / Paris Bizans Kütüphanesi ve Amerika Bizans Enstitüsünün kurucusu Thomas Whittemore’u (1871 – 1950) konuştuk. Mustafa Kemal ile olan yakın ilişkileri nedeniyle Aya Sofya Camii’ndeki mozaikleri incelemek için Türk hükümetinden izin alan bir bilim insanı Whitmore.
1911’den ölümüne kadar Egypt Exploration Society isimli bir İngiliz sivil toplum kuruluşu bünyesinde Mısır ve Sudan’da arkeolojik araştırmalar, I. Dünya savaşı ve Ekim Devrimi sonrası Amerikan Rusya yardım komitesi üyeliği yapan Whittemore, 1915 – 1916 yıllarında 8 ay boyunca Rusya’da yaşıyor.
Whittmore, 1929’da Paris Bizans Kütüphanesini, 1930 yılında ise Amerika Bizans Enstitüsünü kuruyor. Bizans tarihine ait tarihi belgeleri, sanat eserlerini araştırma ve muhafaza etmeyi kendine misyon edinmiş çok yönlü bir bilim insanı
1931 Mustafa Kemal ile görüşen Whittemore, bu görüşme ile ilgili hatıratlarına bir not düşüyor:
“Mustafa Kemal ile görüştüğüm gün Ayasofya bir camiiydi, ikinci gün Aya Sofya’ya gittiğimde ise, kapıda Mustafa Kemal’in el yazısı ile “müze tamir nedeniyle kapalıdır” yazıyordu. Ayasofya birgün içinde radikal bir değişimle seküler bir müzeye dönüştürülmüştü.
Devamını podcast yayınımızdan dinleyebilirsiniz.
